وقتی قدرت دیپلماسی ورزشی بر قدرت دولت‌ها می‌چربد

جایگاه ورزش در همگرایی کشورها بسیار تاثیرگذار است، به گونه‌ای که موانع نژادپرستانه را از میان برداشته و قدرتش بر قدرت دولت‌ها می‌چربد.

به گزارش خبرنگار دولت گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، رسالت بنیادین دیپلماسى، مدیریت بر روابط میان کشور‌ها و سایر بازیگران بین‌المللى است، در واقع دیپلماسی عمومی فرایند ارتباط مردم یک کشور با عامه مردم کشورهای دیگر برای شناساندن ایده‌های خود، شناخت ایده‌های آن‌ها و آرمان‌های ملی، معرفی نهاد‌ها، فرهنگ، هنجار‌ها و تبیین اهداف سیاست‌های خود است. 

دیپلماسی نوین نیز پدیده‌ای در بستر جامعه مدنی جهانی است که در آن فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی، سازمان‌های جدید دولتی و غیر دولتی، مردم، گروه‌های فشار، انجمن‌های تخصصی و نظایر آن، خواستار نقش‌آفرینی بیشتر در مسائل جهانی هستند که دولت، ملت‌ها و دیپلماسی سنتی به تنهایی نمی‌تواند با آن‌ها مقابله کند. 

در دیپلماسی عمومی مقوله‌هایی همچون هنر، ورزش، دانش، فرهنگ، تاریخ و مذهب نقش کلیدی دارند و مسئولان یک کشور با میدان دادن به سازمان‌های غیردولتی و مردم نهاد، زمینه ایجاد ارتباطات ورزشی، فرهنگی، علمی و هنری را فراهم می‌کنند تا برداشت مردم دنیا نسبت به آن کشور در مسیر درست و معقول شکل گیرد و از این مسیر و با نزدیک‌شدن ملت‌ها به یکدیگر، زمینه برای رفع اختلاف‌های دولت‌ها فراهم شود. 

در گذر واژه‌ها دیپلماسی سیاست، اقتصاد، فرهنگ، هنر و مذهب در عرصه‌های مختلف جوامع بشری نقش آفرینی می‌کند، در میان انواع مختلف دیپلماسی، "دیپلماسی ورزش" پدیده‌ای فراگیر است که در سطح دیپلماتیک پس از دیپلماسی رسمی مهم‌ترین مولفه ارتباطی میان کشور‌ها محسوب می‌شود. 

یکشنبه (۲۶ مهر ماه) بود که رئیس جمهور کشورمان در جلسه هیات دولت، با پر‌اهمیت دانستن ورزش برای سلامت، نشاط و بهداشت جامعه، آن را عاملی موثر در ارتقای زندگی اجتماعی و سیاسی جامعه دانست و تصریح کرد: با توجه به برگزاری المپیک در سال آینده، باید آمادگی‌های لازم کسب شود تا بتوانیم جایگاه کشورمان را در این مسابقات جهانی ارتقاء بخشیم.

روحانی باتشکر از وزارت ورزش و جوانان در حوزه ورزش و با اشاره به اینکه در بخش جوانان باید عقب ماندگی‌های گذشته را جبران کنیم، خاطرنشان کرد: لازم است وزارت ورزش و جوانان با توجه به نیازهای متنوع و گسترده جوانان برنامه‌ریزی کند. آینده کشور در دستان نسل جوان است و باید برای پرورش استعدادهای این بخش اساسی جامعه، تحولاتی را که آغاز شده است، استمرار بخشیم.

وی در این جلسه همچنین ورزش قهرمانی را به سبب تقویت روحیه جوانان و احساس افتخار ملی و توسعه دیپلماسی ورزشی مورد تاکید قرار داد. 

با توجه به سخنان رئیس جمهور به نظر می‌رسد ورزش به دلیل جذابیتی که بین ملت‌ها دارد، فرصت تعامل با فرهنگ‌های دیگر ملل را تسهیل کرده و زمینه را جهت تفاهم و ارتباط بیشتر فراهم می‌سازد. از این منظر در دنیای امروز باید به دیپلماسی عمومی بویژه در امر ورزش توجه زیادی کرد و به تبع آن حضور ورزشکاران در مسابقات جهانی مانند جام جهانی فوتبال و بازی‌های المپیک دوچندان نمود پیدا می‌کند.

المپیک و جام جهانی عرصه توسعه مناسبات در عرصه بین‌المللی

در واقع بازی‌های المپیک که کانون اصلی یک نهضت عظیم اجتماعی جهانی است، از طریق بازی و فعالیت‌های ورزشی، تکامل انسانی و تفاهم بین‌المللی را تقویت می‌کند، المپیک که نتیجه همیاری کمیته‌های ملی المپیک، فدراسیون‌های بین‌المللی ورزشی و سایر سازمان‌های همفکر است، خواستار ترویج بازی‌ها و آرمان المپیک است و می‌تواند در گسترش روابط ملت‌ها و حتی دولت‌ها نقش آفرین باشد.

از منظر دیگر بازی‌های المپیک که محل تجمع نمایندگان کشورهای مختلف از پنج قاره جهان با فرهنگ‌های مختلف است، از منظر دیپلماسی ورزشی گواه این است که تبادل ارتباطات تنها محصور به یک راه نیست، بلکه این حضور محلی برای ارتباطات بین ملت‌ها و دولت‌ها ایجاد می‌کند که در تغییر نگرش بازیگران بین‌الملل هم نقش ایفا می‌کند.

بر این اساس امروز بسیاری از کشورهای دنیا در تلاش هستند تا با دست گذاشتن بر موضوعاتی از جمله ورزش در چارچوب منطقه‌ای، قاره‌ای و جهانی، به نوعی در عرصه سیاست خارجی در جهت افزایش سطح مناسبات استفاده کنند، در این راستا دولتمردان کشورهای جهان در عرصه ورزشی از یکدیگر تاثیر گرفته و تاثیر می‌گذارند، در این راستا ایالات متحده آمریکا استفاده از ورزش برای حل مشکلات سیاسی را برای اولین بار در دوره جنگ سرد به کار برد.

ایالات متحده در سال 1971 تیم پینگ پنگ خود را روانه چین کرد تعامل فرهنگی ورزشکاران دو کشور در جریان این سفر چند روزه، به اندازه‌ای تاثیرگذار بود که هفت ماه بعد، نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به پکن سفر کرد و عادی سازی روابط به گونه‌ای شکل گرفت که دور بعدی مسابقات پینگ پنگ با حضور تیم چین در آمریکا برگزار شد. در همین حال گسیل دانشجویان آمریکایی به چین، بستر مناسب برای تبادل فرهنگی دوجانبه را فراهم کرد و در بطن این تعاملات فرهنگی - ورزشی،  روابط دیپلماتیک و استراتژیک "آمریکا - چین" احیا شد.

در همین راستا توجه و نگاه ویژه رییس جمهور آفریقای جنوبی به ورزش به حدی است که کمیته بین‌المللی المپیک و مقامات فدراسیون بین‌المللی فوتبال در آستانه برگزاری قرعه کشی جام جهانی 2014 به احترام ماندلا سه روز عزاداری در مقر این سازمان در سوییس اعلام کردند، مرحوم ماندلا حتی برای تغییر نگاه جهان به آفریقای جنوبی رهایافته از نظام آپارتاید خواستار برگزاری یک دوره جام جهانی در این کشور شد که مقامات فیفا نیز جام جهانی 2010 را به این کشور واگذار کردند.

این موارد نشان می‌دهد سیاست گذاران کشورهای جهان تا چه اندازه به جایگاه ورزش و دیپلماسی آن در همگرایی کشورها اعتقاد دارند و این موضوع گویای این نکته است که ورزش از همه دولت‌ها برای از میان برداشتن موانع نژاد پرستانه قدرتمندتر است و قدرتش بر قدرت دولت‌ها نیز می‌چربد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان خرداد ماه سال جاری بود که تیم ملی والیبال آمریکا در قالب مسابقات جهانی والیبال به کشورمان سفر و دو دیدار با تیم ملی کشورمان برگزار کرد، در طول این سفر بازیکنان آمریکا در تهران گشت و گذاری داشتند و پس از بازگشت، مربی تیم آمریکا ایران را برای هموطنانش اینگونه تعریف کرد: «این موقعیت را داشتیم که در شهر گشتی بزنیم، به برج میلاد رفتیم و اندکی در مورد تهران آموختیم و فکر می‌کنم این برایمان خیلی خوب بود و غذای خوبی هم در کوهپایه‌ تهران خوردیم. همه می‌دانیم که چهره‌ای که رسانه‌ها از روابط ایران و آمریکا ترسیم کرده‌اند چندان دقیق نیست. احتمالا برای هر دو طرف همینطور است... روابط بین ملت ایران و آمریکا به هیچ وجه بازتابی از روابط بین دولت‌هایشان نیست. بله اینجا جای بسیار خوبی است و پیامی که ما به خانه می‌بریم این است: سفر بی‌نظیری بود و بسیار مشتاقیم که دوباره به اینجا بیاییم و فکر می‌کنم درک بهتری از آنچه داخل و خارج ورزشگاه می‌گذرد پیدا کرده‌ایم».

به نظر می‌رسد به دنبال این رفت و آمدهای بین‌المللی زمینه تعامل بیشتر جوامع مدنی غرب با جامعه مدنی در کشورمان فراهم شود تا بتوان از این طریق از فرصت دیپلماسی عمومی برای کمک به دیپلماسی رسمی استفاده کرد.

 

ورزش ایران – المپیک و ارتقای سطح روابط

در نگاه جمهوری اسلامی ایران هم ورزش از عرصه‌هایی است که با آن می‌توان روابط بین‌الملل را متاثر کرد، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه دیپلماسی ورزشی ساز و کارهایی برای راهبری دیپلماسی ورزشی در کشورمان از جمله، تاسیس فدراسیون ورزش همبستگی زنان مسلمان در سال 1370، تاسیس فدراسیون ورزشی غرب آسیا وابسته به شورای المپیک آسیا در تهران سال 1376 و تاسیس فدراسیون بین المللی ورزش های زورخانه ای IZSF در سال 1383 درمحل آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک صورت گرفته است.

یکی از اسطوره های ورزش ایران مرحوم جهان پهلوان ˈغلامرضا تختیˈ است که با استفاده از بعد اجتماعی ورزش در جریان زلزله بویین زهرا استفاده کرد و نشان داد که وزرش تنها بعد قهرمانی و مسابقه ای ندارد و ابعاد اجتماعی  سیاسی و اقتصادی آن هم مهم است.

کسب موفقیت ها و حضور شایسته از منظر اخلاقی در دیپلماسی ورزشی هم در المپیک به تقویت جایگاه ایران درعرصه بین‌المللی کمک می کند و هم زمینه ساز بسیاری از ارتباطات با دستگاه سیاسی سایر کشورها و حتی بین ملت‌ها می شود.

اما در این زمینه به نظر می رسد که ما ساز و کار مشخصی برای بهره گرفتن از دیپلماسی ورزش نداریم، اسطورهایی مثل علی دایی و مهدی مهدوکیا و دیگر وزرشکاران شناخته شده کشورمان که می توانند زمینه ساز ارتباطات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی بین کشور ما و دیگر کشورها باشند، کمتر مورد توجه دستگاه سیاسی ما قرار گرفته‌اند و بیشتر در حاشیه بوده‌اند. شاید بخشی از این ضعف ما به نبود سازوکارهای ارتباطی متقابل بادیپلماسی رسمی، باز می‌گردد.

در این راستا به نظر می‌رسد که دست اندرکاران ورزش کشور و ورزشکاران ما باید حضور در میادین بین‌المللی به ویژه جام جهانی را با رعایت اخلاق ورزشی در راستای تقویت دیپلماسی ورزشی مورد توجه قرار دهند و از این ظرفیت در راستای تعاملات ایران با دیگر کشورها استفاده کنند.

نقش رسانه در ارتقای دیپلماسی ورزشی

در دنیای امروز به واسطه نقش رسانه‌ها در انعکاس رویدادهای جهانی می‌توان از این ابزار در کمک به تقویت دیپلماسی ورزشی استفاده کرد، رسانه‌ها که امروز برای ترویج ورزش، معرفی و انعکاس رویدادها با فناوری‌های جدید بویژه در بخش ارتباطات، به ابزارهای بدون­ مرز و تاثیرگذار مبدل شده‌­اند، نقش مهمی در تقویت دیپلماسی عمومی ایفا می‌کنند.

این مهم با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید و تغییراتی که در سیاست خارجی کشور صورت گرفته، می‌توان تاثیرات چند برابری داشته باشد و انتظار می‌رود تا هم دولت و هم ورزشکاران کشورمان با عنوان نمایندگان ملت بزرگ ایران هم از بعد اخلاقی و هم ورزشی رفتاری از خود بروز دهند که مایه مباهات ملت، دولت و همچنین زمینه ساز گسترش و توسعه ارتباطات سیاسی،اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باشد.

با توجه به اینکه موضوع دیپلماسی ورزش بین حکومتها، یکی از سابقه‌دارترین مباحث مطرح دیپلماسی کشورهاست و می‌تواند تاثیر مثبتی بر روابط  کشورها بگذارد و شرایط جدید جهانی موجب شده تا کشورها در رقابتی درگیر شوند که لازمه آن نه تنها داشتن قدرت نرم و نمادهایی از قدرت سخت گذشته است بلکه داشتن مشروعیت در میان افکار عمومی جهانی و ترغیب دیگران در جهت هدف مورد نظر نیز اهمیت یافته است.

از این رو کشورهای گوناگون بسته به توان خود تلاش دارند تا علاوه بر قدرت نظامی و اقتصادی، از ظرفیتهای قدرت نرم و دیپلماسی عمومی نیز برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود بهره ببرند، براین اساس با توجه به موارد مذکور باید منتظر ماند و دید که مسئولین کشورمان از این ابزار مهم در عرصه جهانی چه بهره‌ای خواهند برد.