ریشه ضرب‌المثل «سگ زرد برادر شغال است» چیست؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «سگ زرد برادر شغال است» را می‌خوانید.

ضرب‌المثل‌ها در تمامی فرهنگ‌ها و جوامع به عنوان یکی از پرکاربردترین اقسام ادبی شناخته می‌شوند. دهخدا در یادداشت‌های پراکنده خود در مورد ضرب‌المثل می‌نویسد: «پدرهای ما، مَثَل را یکی از اقسام بیست و چهارگانه ادب شمرده و مِثل دیگر قسمت‌ها به آن اهمیت می‌داده‌اند. برخی از این علوم عبارتند از: واژه‌شناسی، صرف، نحو، معانی، بدیع، نقد شعر، عروض و قافیه، امثال و حکم، افسانه‌گویی و ...  (ذوالفقاری، 1391).

 

در فرهنگ ایرانی هم ضرب‌المثل‌ها هریک حکایت شیرین افسانه‌ای و یا واقعی دارند که حتی در میان اشعار شاعران بزرگ هم نمود یافته‌اند.

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به بیان حکایت مختصری از ضرب‌المثل «سگ زرد برادر شغال است» می‌پردازیم.

***************************************

سگ زرد کنایه‌ای از بد بودن است و شغال کنایه‌ از بدتر.

آنچه از این ضرب‌المثل بر می‌آید این است که هرچند در مقام مقایسه سگ زرد بهتر از شغال است؛ اما در هنگام عمل با یکدیگر فرقی ندارند و رفتارشان یکسان است.

این مثل را معمولا در مواردی به کار می‌برند که می‌خواهند دو انسان بد را با هم قیاس کنند و می‌گویند یکی از دیگری بهتر است ولی هر دو یک رفتار را در زندگی انجام می‌دهند.

اما در مورد داستان این ضرب‌المثل می‌گویند ...

شغالی از روستایی رانده شده بود. در معدن گوگرد خود را به رنگ زرد درآورد و دوباره به آن روستا برگشت. این بار هرکه او را در روستا می‌دید این طور می‌پنداشت که سگ زردی است که ولگرد است و بی‌آزار.

بارش باران راز شغال را بر ملا کرد، رنگ زردش را پاک کرد و دوباره شد همان شغال گذشته.

مردم ده که او را برادر شغال می‌نامیدند با دیدن این اتفاق دریافتند که این سگ زرد نه برادر شغال، که خود شغال است.