حکایت ضرب‌المثل «علف باید به دهان بزی شیرین بیاید» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «علف باید به دهان بزی شیرین بیاید» می‌خوانید.

 مثل‌ها نقطه اتصال فرهنگ عوام و خواص هستند. در حوزه ادب رسمی و مکتوب، آنجا که شاعر خود را به زبان و فرهنگ مردم نزدیک می‌کند، وقتی است که از مثل‌های آنان بهره می‌گیرد؛ مثل‌ها از این رو نزدیکترین گونه به ساحت ادب رسمی؛ یعنی شعر و نثر فصیح و بلیغ هستند. زیرا تمام ویژگی‌های اثر بلیغ را در خود دارند. شعر و مثل همسایه دیوار به دیوارند، شاعران و نویسندگان همواره برای آنکه به لطف، شیرینی و رسایی کلام خود بیفزایند، از مثل بهره جسته‌اند. بسیاری از مثل‌ها نیز حاصل رواج اشعار معروف شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان است. این تعامل و تبادل بر غنای ادب گران‌سنگ فارسی افزوده و زبان مردم را غنی ساخته است. بی جهت نیست که علامه همایی می‌نویسد: «بزرگترین سرمایه ادب فارسی همین امثال است که تمام حکمت‌ها و دانش‌های بشری را متضمن است. مثل فشرده افکار هر قومی است.» (ذوالفقاری، 1389)

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «علف باید به دهان بزی شیرین بیاد» می‌پردازیم.

****************************

همه ما این ضرب‌المثل که علف باید به دهان بزی شیرین بیاید را بارها شنیده‌ایم؛ اما معنی و مفهومش چیست؟!

 

این ضرب‌المثل به این معناست که هر فردی سلیقه‌ای دارد و به عبارتی مزه دهان هر فردی با دیگری متفاوت است. ممکن است آنچه که در نظر شما خوشمزه نمی‌آید، از نظر دیگری بسیار موردپسند باشد و بالعکس آنچه که شما دوست دارید و می‌پسندید، از نظر دیگران دلخواه نباشد.

این ضرب‌المثل به نوعی به معنای احترام‌گذاشتن به نظر و عقیده و سلیقه دیگران است.

در مورد حکایت این ضرب‌المثل به شکل معتبر چیزی پیدا نشد، اما با توجه به کاربرد این ضرب‌المثل در مقوله ازدواج و تشکیل خانواده و لزوم مورد پسند واقع شدن طرفین در نظر یکدیگر، شاید بتوان آن را به نوعی مرتبط دانست با ماجرای عشق و علاقه مجنون به لیلی در ادبیات کهن کشورمان. وحشی بافقی این ماجرای افسانه‌ای را در ابیاتی چنین آورده است:

به مجنون گفت روزی عیب جویی/ که پیدا کن به از لیلی نکویی

 
که لیلی گرچه در چشم تو حوریست/ به هر جزوی ز حسن او قصوریست
 
ز حرف عیب‌جو مجنون برآشفت/ در آن آشفتگی خندان شد و گفت
 
اگر در دیده مجنون نشینی/ به غیر از خوبی لیلی نبینی


این ابیات در واقع به معنای این است که هر فردی نظر و عقیده‌ای در مقوله‌ای خاص دارد و باید به نظر و نوع نگاه او احترام گذاشت.