جنگنده تجاس؛ نگین درخشان دهلی در آسمان + تصاویر

ناوگان هواپیماهای جنگنده هند متشکل از 33 اسکادران است، اما ارتش این کشور برای برابری با پاکستان و چین به 45 فروند جنگنده نیاز دارد.

ارتش هند اعلام کرد دو فروند جنگنده سبک با نام تجاس - به معنای درخشان - که ساخت هند است به ناوگان هوایی این کشور پیوسته‌اند.

ناوگان هواپیماهای جنگندۀ هند متشکل از 33 اسکادران روسی، انگلیسی و فرانسوی است، اما ارتش این کشور برای برابری با پاکستان و چین، دو همسایه رقیبِ خود، به 45 فروند جنگنده نیاز دارد.

منوهار پریکار، وزیر دفاع هند، پس از پرواز موفقیت‌آمیز تجاس در حساب شخصی خود در شبکۀ اجتماعی توئیتر این پیروزی را به مردم کشورش تبریک گفت. وی نوشت: لحظه‌ای غرور‌آفرین از منظر ملی است. جنگندۀ ساخت داخلِ تجاس به نیروی هوایی پیوست. تجاس قدرت هوایی ما را به سطوح بالاتری ارتقاء خواهد داد.

نارندرا مودی، نخست وزیر هند نیز آغاز بهره‌برداری از نسل جدید جنگندۀ تجاس را امری دانست که دل مردم هند را سرشار از افتخار و سعادت کرده است.

جنگندۀ تک سرنشینِ تجاس از همتایان خود مانند جنگندۀ جی.اف-17 که محصول مشترک چین و پاکستان است، برتر محسوب می‎شود. طرح هند برای ساخت جنگنده‌های چندمنظوره از دهۀ 1970 میلادی آغاز شد، اما ساخت این هواپیماها از دهۀ 1980 شروع شد. تجاس برای نخستین بار در ژانویۀ سال 2001 (حدود دی ماه 1379) به پرواز درآمد. براساس برآوردهای صورت گرفته، ساخت هر یک از این جنگنده‎ها 40 میلیون یورو هزینه در بر خواهد داشت.

نیروی هوایی هند قصد دارد در آینده 200 فروند جنگندۀ تجاس را به ناوگان هوایی کشور بیافزاید. 

در سال ۱۹۶۹ نیروی هوایی هند خواهان ساخت یک جنگنده چند منظوره در داخل شد. این کار بر  عهده صنایع اچ.ال.ای نهاده شد ولی این پروژه در سال ۱۹۷۵ با مشکل روبرو شده بود، زیرا از نیازهای اولیه طراحی موتور در داخل بود درست چیزی که برای هند ممکن نبود و از این رو باید دست به تامین موتور در خارج از هند زده می‌شد.

این طرح تا مدت‌ها جدی گرفته نشد. شاید دلیل آن تولید تحت امتیاز میگ۲۱ در هند بود که در آن روزگار دو رقیب ارتش هند یعنی چین و پاکستان نیز جنگنده‌ای برتر از میگ۲۱ نداشتند و البته در همان زمان نیز هند شکاری میگ۲۳ را نیز در خدمت داشت. در سال ۱۹۸۰ هند با در نظر گرفتن این موضوع که تا میانه دهه ۱۹۹۰ بخشی از ناوگان میگ۲۱ خود را باید از خدمت خارج می‌کرد که متعلق به دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ بودند و یک خلا ۴۰% در ناوگان پیش می‌آمد. از این رو هند خواهان یک جنگنده برای جایگزینی  میگ۲۱ تا اواخر دهه ۱۹۹۰ بود.

در سال ۱۹۸۱ هند برنامه جنگنده چند منظوره جدید را ال.سی.ای (LCA) نامید که قرار  بود در هند توسعه یابد، ولی این کار بدین راحتی‌ها نبود، زیرا هند زیربنای مورد نیاز در آن زمان را نداشت و هندی‌ها با اعتماد به نفس بالا تصمیم داشتند با توسعه ال سی ای ، صنعت هوافضای خود را نیز در بخش‌های مختلف توسعه دهند.

شرکت اچ.ای.ال هند با سه چالش بزرگ روبرو بود که شامل  ساخت رادار پالس داپلر، ساخت سامانه کنترل پرواز دیجیتال با سیم  و در نهایت ساخت موتور توربوفن بود، چیزی که در هند در دهه ۸۰ میلادی هیچ زیر بنایی  برای ساخت آن وجود نداشت.

اما دو چالش دیگر نیز وجود داشت که دست کم هند از پس آن دو بر آمد، یکی ساخت مواد کامپوزیت برای ساخت بدنه و دیگری  تجهیزات دیجیتال و نرم‌افزارهای لازم در کابین. در سال ۱۹۸۵ قرار شد تجاس در سال ۱۹۹۰ پرواز کرده و در سال ۱۹۹۵ رسما عملیاتی شود. در این سال گفته شده که از ۳۵ اجزاء مهم برای ساخت تجاس تنها ساخت سه بخش به خارج وابسته بود که شامل نمایشگرهای  رنگی ساخت فرانسه،غلاف نشانه‌گذار لیزری و نابری ساخت اسرائیل  و همچنین کلاه پروازی ساخت اسرائیل. ولی به زودی مشخص شد این تنها یک رویا است.

در سال ۱۹۸۸ این طرح به تصویب رسید که شامل جنگنده‌ای با بال دلتا و بدون کانارد بود و شرکت داسا فرانسه  نیز به عنوان پیمانکار فرعی مورد پذیرش قرار گرفت. در همان سال مشخص شد زیر ساخت‌های لازم برای توسعه بسیاری از فناوری‌ها تا اواخر دهه ۱۹۹۰ در دسترس نخواهد بود، از این رو ورود به خدمت جنگنده در نسخه پایه تک سرنشینه به سال ۲۰۰۴ موکول شد.

یکی از چالشی‌ترین بخش کار ساخت سامانه کنترل پرواز دیجیتال بود. این سامانه برای اولین بار روی اف۱۶ نصب شد که پایداری هواپیما در هنگام پرواز توسط رایانه انجام می‌شد، ولی هند تصمیم داشت با کمک لاکهید مارتین این فناوری را به دست آورد، اما آزمایشات اتمی سال ۱۹۹۸ هند و تحریم تسلیحاتی این کشور برنامه را با مشکل روبرو کرد، اگرچه هند در سال ۲۰۰۱ این برنامه را پیش برد و  به نسخه بومی این سیستم دست یافت.

اولین نسخه ال.دی.ای که تجاس نامیده شده در ۴ ژانویه سال ۲۰۰۱ پرواز کرد  و در سال ۲۰۰۳ به سرعت صوت دست یافت.

این جنگنده ۱۱ سال بعد از پیش‌بینی اولیه پرواز کرد و ۲۴ سال بعد از پیش‌بینی  اول و ۱۱ سال بعد از پیش‌بینی دوم عملیاتی شد. بخش بسیار بزرگی از فناوری‌های بومی تجاس آنقدر در بروکراسی اداری  هندی‌ها باقی ماند که هند مجبور به دریافت  آنها از خارج شد، اگر چه بخشی از دلیل تاخیر تحریم‌های چند ساله هند بود که تا سال ۲۰۰۴ همچنان ادامه داشت.

تجاس جنگنده‌ای است با بالی دلتا فاقد دم و یا کانارد که هدف از ساخت این نوع بال دلتا افزایش چالاکی آن بود. هدف از طراحی تجاس ساخت یک شکاری رهگیر با نقش ثانویه حمله به زمین بود. استفاده از بال دلتای وسیع اجازه حمل سوخت بیشتر در بال را می‌دهد و همچنین این اجازه را می‌داد که جایگاه‌های بیشتری را زیر بال و بدنه حمل کند.

بدنه تجاس از آلومینم، تیتانیوم و لیتیوم ساخته شده  و مواد ترکیبی کامپوزیت ۴۵% هواپیما را تشکیل می‌دهد که باعث کاهش وزن هواپیما تا ۴۰% نسبت به نصب قطعات فلزی شده است. همپنین گفته می‌شود  با در نظر گرفتن استفاده از مواد ترکیبی گسترده سطح مقطعی این جنگنده بسیار پایین است. خلبان در درون کابین دید مناسبی دارد، ولی نه به خوبی اف۱۶ و یا تایفون. همچنین تجاس دارای صندلی پرتاب شونده صفر صفر مارتین بیکر است.

هواپیما دارای یک سامانه پرواز دیجیتال با سیم چهار کاناله توسعه‌یافته در هند است که کنترل‌پذیری تجاس را بسیار مطلوب کرده است. جنگنده دارای بالی با یک تکه فلاپ است و سکان عمودی آن دارای بخش تمام متحرک است. در جلوی بال نیز چهار بخش متحرک برای کنترل زاویه حمله است و تمامی سطوح  کنترل توسط یک رایانه دیجیتال توسعه یافته در هند کنترل می‌شود.

تجاس دارای کابین هماهنگ با دوربین دید شبانه است و از سه نمایشگر رنگی چندکاره بزرگ و دو نمایشگر کوچکتر در بالا و دو طرف پنل پروازی بهره می‌برد و یک صفحه کلید برای برنامه‌ریز جنگنده در اختیار خلبان است. تجاس به عنوان یک جنگنده چند منظوره می‌تواند طیف وسیعی از تسلیحات را حمل کند و از آنجایی که در نیروی هوایی هند جنگنده‌های غربی و شرقی مختلفی با تسلیحات  غربی و شرقی بسیار است، از این رو تجاس نیز این سلاح‌ها را به ارث می‌برد.

تجاس دارای هشت مقر تسلیحاتی است که سه عدد زیر هر بال، یکی زیر بدنه و یکی نیز در زیر یکی از ورودی‌های هوا برا حمل غلاف خارجی است و می‌تواند ۳٫۵ تن سلاح خارجی را حمل کند که باید گفت در مقام قیاس کمتر از جنگنده‌های چون سوخوی ۳۰ و یا میراژ ۲۰۰۰ در خدمت هند است.

سلاح داخلی تجاس توپ ۲۳ م م دو لول جی اس اچ -۲۳ است که بر روی جنگنده‌های میگ۲۱ و میگ۲۳ ارتش هند نصب است و دارای ۲۲۰ گلوله است.

از دیگر تسلیحات تجاس در رزم هوایی می‌توان به موشک هوا به هوای روسی ار ۷۳،ار۷۷، موشک اسرائیلی پاینتون ۳ و رادار فعال دربی و موشک بومی رادار فعال استرا با برد ۱۰۰ کیلومتر را حمل کند. همچنین طیف وسیع از دیگر سلاح‌های روسی همچون موشک ضد کشتی خا ۳۵،خا ۳۱، انواع هوا به زمین  خا ۵۹ و  بمب هدایت‌اپتیکی کا۵۰۰ تی و لیزری کا۱۵۰۰ و بمب غربی لیزری جی بی یو۱۶ و انواع راکت‌های ۸۰ و ۱۳۰ م م و انواع بمب‌های خوشه‌ای و سقوط ازاد را حمل می‌کند.

تا کنون ۱۶ فروند تجاس تولید شده که اولین اسکادران عملیاتی تجاس در اواخر سال ۲۰۱۴ رسما عملیاتی شد. این اسکادران در حال حاظر در حال نوشتن دفترچه‌های عملیاتی اسکادران است و در آن آزمایشاتی چون پرتاب موشک ار۷۳ و بمب هدایت‌لیزری جی بی یو۱۶ را انجام داده است. همچنین در این آزمایشات بمب‌های ۵۰۰ کیلوگرمی و خوشه‌ای از این هواپیما افکنده شده است، ولی هنوز از لیست بلند تسلیحات قابل حمل توسط تجاس خبری به صورت عملیاتی نیست.