یکی از اولین تجارب مهم ایران در زمینه ساخت بالگرد به
ساخت قطعات و مجموعه های آن برای تعمیر و بازسازی واحدهای آسیب دیده در جنگ
تحمیلی باز می گردد. در کنار این فعالیت ها ساخت قطعات تند مصرف و به مرور
سایر قطعات لازم به روش مهندسی معکوس برای عملیاتی نگه داشتن ناوگان
بالگردی ایران رکن مهم دیگر در تسلط بیشتر بر ویژگی های فنی این وسیله
پروازی شد به طوری که علاوه بر پروازی نگه داشتن بالگردهای مختلف نظامی و
غیرنظامی، ده ها فروند بالگرد زمینگیر نیز طی سال های گذشته بازسازی شده و
به خط پرواز بازگردانده شد.
این فعالیت ها به طور عمده توسط شرکت «پنها
(پشتیبانی نوسازی هلیکوپترهای ایران)» انجام شده و مراکز تعمیراتی
«هوانیروز» ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز نقش بسیار مهمی در این رده از
موفقیت ها داشته اند.
هر چند در دو دهه گذشته حدود 50 فروند بالگرد
نسبتاً سنگین میل-17 و 171 و تعداد انگشت شماری بالگرد اروپایی و غربی به
ناوگان نظامی و غیرنظامی کشور افزوده شده اما وجود شرایط تحریم و عدم امکان
خرید همه بالگردهای جدید مورد نیاز با مشخصات عملکردی و پروازی مد نظر
موجب شد تا متخصصان کشورمان به فکر طراحی و ساخت بالگرد جدید بر مبنای
تعاریف بومی افتاده و با مشارکت بخش های مختلف صنعتی و دانشگاهی کار را
آغاز کنند.
صنایع هوایی «شاهد» یکی از مجموعه های پیشرو در این زمینه
بوده که بالگردهای ترابری شاهد274، شاهد278 و رزمی شاهد285 سه محصول تلاش
آن است که دو نمونه آخر را در گزارش های قبلی معرفی کرده بودیم. همچنین
بالگرد سبک دو نفره نیز برای امور آموزشی توسط شرکت پنها طراحی و ساخته شده
است.
به نظر می رسد شاهد274 که یکی از اولین طرح های بومی بالگرد حمل و
نقل محسوب می شود به تولید انبوه نرسیده و در عوض شاهد278 که در آن از
بالگرد معروف و پرطرفدار «بل206 جت رنجر» الگو برداری شده و دارای درصد
اشتراک بالای قطعات و زیرسامانه ها با آن است موفقتر ظاهر شده، توسط شرکت
«هسا(هواپیماسازی ایران)» در اصفهان به تولید انبوه رسیده و چندین فروند از
آن به مشتریان نظامی و غیرنظامی تحویل داده شده است.
بالگر شاهد 278
بالگرد
8 نفره و دو موتوره سبا248 که می توان آن را با نمونه های بهسازی شده
بل206 یعنی بل407، آگوستا 109 و 119 مقایسه کرد در یکی از پرمشتری ترین رده
ها در دنیا طراحی شده است.
این بالگرد نسبت به اکثر نمونه های همرده در
حال خدمت و بالگردهای تولید شده در ایران تاکنون، دارای دو نوآوری طراحی
است که شامل ملخ اصلی 4 پره و ملخ دم محصور شده است.
به گزارش مشرق،
استفاده از ملخ چهار پرّه هر چند پیچیدگی های طراحی، ساخت و تعمیرات را به
دنبال دارد که خود گویای پیشرفت متخصصان کشورمان است اما مزایای بسیاری
بوجود می آورد از جمله بازدهی بالاتر خصوصاً در پرواز پیمایشی، طول کوتاه
تر ملخ ها، عدم نیاز به اجزای متعادل کننده برای پرّه ها، سر و صدای تولیدی
کمتر، کاهش ارتعاشات وارد شونده به بدنه، ایجاد نیروی برآی مشابه در سرعت
دورانی کمتر ملخ ها، پایداری بالاتر، ایجاد مشخصات مانوری و کنترلی بهتر.
بعلاوه
در ملخ های چند پرّه، بار کمتری به هر یک وارد می آید که امکان استفاده از
مواد و سازه سبکتر در عین افزایش دوام را ایجاد می کند ضمن اینکه در مجموع
به افزایش مانورپذیری بالگرد و کاهش اثرات تغییرات ناگهانی باد نیز منجر
می شود.
باگرد سبا 248
دم
محصور در واقع قرار دادن پره های دم درون یک مجرای حلقوی برای خنثی کردن
گشتاور ملخ اصلی با مزیت های فراوان نسبت به طرح های معمول است از جمله
امکان کاهش ارتعاشات تا حد بسیار بالا و بهبود خصوصیات آیرودینامیکی به
دلیل کاهش اثرات گردابه های نوک پره. از مزیت های دیگر این طرح افزایش
ایمنی بالگرد در مراحل نشست و برخاست خصوصاً در فضاهای شهری است.
دو
موتوره بودن و ظرفیت حمل نفرات بیشتر دو مزیت مهم دیگر سبا248 نسبت به
بل206 و شاهد278 است. هرچند وجود موتور دوم، وزن و نیاز به حمل سوخت بیشتر
را هم به دنبال دارد اما قابلیت اطمینان بسیار بهتری برای این بالگرد به
ارمغان می آورد که آن را برای پرواز در محیط های پرمخاطره مانند مناطق
کوهستانی و دریا مناسب می سازد.
استفاده گسترده از مواد کامپوزیتی غیر
فلزی در سبا248، علاوه بر کاهش وزن پرنده و جذب و کاهش انرژی امواج راداری،
فواید دیگری نیز دارد. از آن جمله می توان به افزایش مقاومت در برابر
خستگی، عدم ایجاد خوردگی و زنگ زدگی( که در فلزات، پدید می آید) و در نتیجه
امکان کار در محیط های گوناگون، جذب و مستهلک کردن ارتعاشات تولیدی موتور و
همچنین عمر و دوام بالاتر قطعات مربوطه اشاره داشت.
کاهش وزن پرنده در
اثر استفاده از مواد کامپوزیتی که از فلزات سبکتر هستند، باعث افزایش وزن
محموله قابل حمل این پرنده نیز می شود ضمن اینکه امکان توسعه قابلیت دوام
در برابر برخورد گلوله نیز وجود دارد.
دو موتوره بودن این طرح و همچنین
استفاده از ملخ چهار پره(به دلیل طول کمتر) کاربری آن را برای محیط های
دریایی و نشست و برخاست از فضای محدود عرشه کشتی ها مطلوب می سازد زیرا
اطمینان حاصله از دو موتور برای عملیات دریایی عمدتاً با یک بالگرد تک
موتوره قابل حصول نیست.
با توجه به توانمندی کشورمان در ساخت نمایشگرهای
پیشرفته چندمنظوره(MFD) که به کاربردها و مزیت های آن در گزارش بالگرد ملی
12 نفره و بالگرد توفان-2 اشاره نموده ایم و در نمونه نمایش داده شده از
جنگنده قاهر اف-313 نیز دیده شد باید انتظار استفاده از این سامانه ها را
در کابین سبا248 داشته باشیم.
علاوه بر نمایشگرهای فوق، تجهیزات
مخابراتی نیز در کشور ساخته می شود که شامل انواع بیسیم و رادیوهای
VHF/UHF با قابلیت جهش فرکانسی و رمزکننده های خودکار بومی و حد ارتفاع
عملکردی بالا است. همچنین تجهیزات هشدار راداری و لیزری و انواع اخلالگرهای
فروسرخ و سامانه های فریب دهنده، تجهیزات دید در شب، دوربین های ویدیویی و
حرارتی و مسافت یاب لیزری نیز برای بالگردها در کشورمان ساخته شده است.