عبور از خط قرمز در محتوای مجموعه‌های نمایش خانگی

محتوای این مجموعه‌ها از نظر برخی منتقدان، از قوت کافی برخوردار نبوده و گاهی اوقات مخاطبان، مجموعه‌های مذکور را فقط برای جنبه سرگرمی آن، مشاهده می‌کردند.

 جریان تولید و عرضه مجموعه‌های نمایشی در شبکه خانگی که به صورت جدی از سال 89 با توزیع مجموعه «قلب یخی» کاری از محمدحسین لطیفی آغاز شد، فصل جدیدی را در تولید آثار هنری در قالبی متفاوت گشود و مخاطبان مجموعه‌های نمایشی که تا پیش از آن به شکل رایگان این مجموعه‌ها را در قاب تلویزیون می‌دیدند باید از آن به بعد بابت تماشای این مجموعه‌ها هزینه‌ای پرداخت می‌کردند.

در حدود هفت سال که این جریان در فضای فرهنگی و هنری ادامه دارد، کارگردانان نام آشنا و گاهی نیمه حرفه‌ای در این عرصه مشغول به فعالیت بودند. حاصل بیشتر این فعالیت‌ها تولید آثاری متوسط و یا حتی ضعیف می‌باشد که هم از نظر اقتصادی و هم محتوایی دچار مشکلاتی بودند. البته آثاری بودند که در اندازه‌های مجموعه‌های حرفه‌ای قرار داشتند و بازار موفقی نیز پیدا کردند. اما این مشکلات از چند منظر قابل بررسی است.

از منظر اقتصادی، مجموعه «قلب یخی» پس از ارائه آن در بازار با موجی از کپی غیرقانونی مواجه شد، به گونه‌ای که کارگردان آن در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها خبر از ورشکسته شدن تهیه‌کننده مجموعه داد. اما سرنوشت «قهوه تلخ» کاری از مهران مدیری به شکل دیگری رقم خورد و مخاطبان از این مجموعه استقبال نمودند و این استقبال تا جایی پیش رفت که کارشناسان اقتصادی از مجموعه «قهوه تلخ» به عنوان پدیده اقتصادی نام می‌بردند. 

بعد از گذشت چند ماه با نیمه تمام ماندن دو مجموعه فوق به دلایل گوناگون، تصویر تاریکی از تولید و عرضه مجموعه‌های نمایشی شبکه خانگی در ذهن مخاطبان شکل گرفت. اما با این اتفاق نه تنها از اشتیاق تهیه‌کنندگان و کارگردانان به ساخت مجموعه‌های جدید در قالب مذکور کم نشد بلکه در آن روزگار خبرهایی از تولید مجموعه‌های جدید در میان اهالی رسانه مطرح شد. 

توجه گروه‌های مختلف هنری به ساخت چنین محصولات، سبب شد تعداد این مجموعه‌ها افزایش پیدا کند و این افزایش انحصار این بازار را شکست. از این روی مخاطبان هر یک از مجموعه کاهش پیدا کرد و گاهی اوقات در همان قسمت‌های ابتدایی تولید یک مجموعه متوقف می‌شد و عملاً سرمایه تولید مجموعه‌ها بی‌بازگشت باقی می‌ماند. البته در این رابطه نمی‌توان از سایه خرید نسخه‌های کپی شده چشم‌پوشی کرد.

در مسائل اقتصادی نکته جالب آن است که دو مجموعه «شام ایرانی» و «ساخت ایران» در سال‌های بعد از عرضه در شبکه نمایش خانگی، از شبکه‌های نسیم، آی فیلم و پنج سیما به نمایش درآمدند که این اتفاق می‌توانست به نفع تهیه‌کنندگان این مجموعه باشد که این اتفاق نیز به شکست اقتصادی بازار این مجموعه‌ها اذعان دارد.  

اما مسئله نوظهور در این جریان، ماجرای فساد اقتصادی است که چندی پیش برای تهیه‌کنندگان این مجموعه‌ها پیش آمد و باعث دردسرهایی برای کارگردانان نام آشنا و مجموعه‌های موفق گشت. مسئله‌ای که باعث می‌شود نگاه مخاطبان به موفقیت مجموعه‌ها بدبین گردند و آنها را ساختگی بنامند. 

جدا از بحث اقتصادی،‌ محتوای این مجموعه‌ها به صورت بالقوه به منظور عبور از محدودیت‌های رایج، ارائه فضای شاد، رگه‌هایی از طنز سیاسی و رعایت شرایط حاکم بر فیلم‌های سینمایی، مورد رضایت مخاطبان عام قرار می‌گرفت. چرا که مخاطبانی که تا به آن روز مجموعه‌های نمایشی را با ضوابط مشخص مشاهده می‌کردند، می‌توانستند در فضایی جدید داستان‌ها، مسابقه‌ها و برنامه‌های سرگرم‌کننده دیگر را به تماشا بنشینند. 

اما محتوای این مجموعه‌ها از نظر برخی منتقدان، از قوت کافی برخوردار نبوده و گاهی اوقات مخاطبان مجموعه‌های مذکور را فقط برای جنبه سرگرمی آن، مشاهده می‌کردند. از این گذشته برخی از این مجموعه‌ها از داستان‌ها، دیالوگ‌ها، پوشش و آرایش‌هایی استفاده می‌کردند که با معیارهای اسلامی- ایرانی فاصله داشتند.

نکته مهم آن است که این اختلاف با معیار سبب آن می‌شود که سبک زندگی مخاطبان این مجموعه‌ها بعد از گذشت چند سال آسیب ببینند و در مراحل بعدی ناهنجاری‌های اجتماعی به هنجار تبدیل شوند. بنابراین شایسته است که مسئولین فرهنگی نظر ویژه‌ای به روند ساخت این مجموعه‌ها داشته باشند و آثار آنها بر مخاطبان را بررسی نمایند. مسئولین فرهنگی در این رابطه می‌توانند از پژوهش‌های کارشناسان رسانه و فرهنگ بهره جویند.